Program XII Zjazdu IFAR
Współorganizatorem jest AP w Gdańsku,
patronat objął Naczelny Dyrektor Archiwów Państwowych
(Sala BHP Stoczni Gdańskiej
ul. ks. Jerzego Popiełuszki 6, 80-864 Gdańsk)
Wersja pełna
Wtorek 29 maja
10.00. - 10.10. Otwarcie Zjazdu XII Zjazdu IFAR
10.10 - 10.40. Obywatel a Państwo usługowe. Polski i światowy kontekst informatyzacji w administracji publicznej - Kamila Jastrzębska
Wystąpienie będzie próbą podsumowania dwudziestu lat działań w zakresie budowania społeczeństwa informacyjnego i wdrożenia e-Administracji i eGovernment od raportu Bangemanna poprzez strategie Europa i ePolska do dnia dzisiejszego. Szczególny nacisk zostanie położony na ideę Państwa usługowego w realiach polskich.
10.40 - 11.10. Metodyka opracowania dokumentów elektronicznych? Wstęp do zagadnienia, Maciej Zdunek NDAP
Projekt ADE otrzymał dofinansowanie w Programie Operacyjnym Polska Cyfrowa, co oznacza powstanie Archiwum Dokumentów Elektronicznych w perspektywie następnych trzech lat. W ślad za nim, a być może jeszcze wcześniej, w archiwach pojawią się pierwsze dokumenty elektroniczne, przekazywane w paczkach archiwalnych, wytwarzane w systemach EZD. Rodzi to pytania o miejsce dokumentu elektronicznego w metodyce archiwalnej, a zwłaszcza o sposób opisu, metodykę opracowania oraz relacje ze Zintegrowanym Systemem Informacji Archiwalnej ZoSIA.
11.10 - 11.40. Modernizacja Zintegrowanego Systemu Informacji Archiwalnej ZoSIA? założenia i perspektywy, dr Karol Dowgiało NAC
W dniu 30 marca 2018 r. Narodowe Archiwum Cyfrowe otrzymało informację od Centrum Projektów Polska Cyfrowa, o zakwalifikowaniu do dofinansowania projektu pn. "Modernizacja Zintegrowanego Systemu Informacji Archiwalnej ZoSIA". Projekt, realizowany ze środków europejskich, zakłada kompleksową modernizację ZoSIA i rozbudowanie Systemu o kolejne funkcjonalności, które mają na celu sprawniejsze zarządzanie archiwum.
Niniejszy referat ma na celu przedstawienie celów, które mają zostać zrealizowane tym projektem, a także przedstawienie perspektyw dla archiwów i archiwistów, jakie się z tym wiążą.
11.40 - 13.10. Wychodząc poza e-doki i ezedy? Czyli szersze spojrzenie na e-materiały archiwalne
Moderator: dr Anna Sobczak
Od pewnego czasu można odnieść wrażenie, że w Polsce elektroniczne materiały archiwalne utożsamia się przede wszystkim z dokumentem elektronicznym wytworzonym w systemie EZD, a bardzo mało uwagi poświęca się innym materiałom, np. danym zgromadzonym w bazach danych, systemach dedykowanych; wytwarzanych w mediach społecznościowych; czy stronom internetowym. Czy nie czas, aby to zmienić?
Celem panelu jest podjęcie dyskusji na temat różnorodności elektronicznych materiałów archiwalnych i ukazanie szerszego spektrum zjawiska oraz zastanowienie się nad wyzwaniami, które już stoją oraz tymi, które dopiero mogą się pojawić. Poruszona zostanie kwestia definicji archiwaliów elektronicznych, gdyż niektórzy dostrzegają jej brak, jako problem w postrzeganiu tego zjawiska. Dodatkowo podjęta zostanie próba nałożenia perspektywy bibliotecznej na omawiane zagadnienia celem ukazania ich z innej perspektywy.
Panel podzielony będzie na dwie części. Pierwsza będzie obejmowała wprowadzenie do tematu, będzie miała formę krótkiej prezentacji przybliżającej omawiane zagadnienie. Druga część będzie dyskusją, w której udział wezmą praktycy stykający się elektronicznymi materiałami w swojej codziennej pracy.
Gośćmi będą:
Kamila Jastrzębska
dr Rafał Leśkiewicz (Instytut Pamięci Narodowej)
Grzegorz Gałęzowski (Instytut Pamięci Narodowej)
dr Karol Dowgiało (Narodowe Archiwum Cyfrowe)
Elżbieta Mizerska-Dyba (Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza)
Pytania stojące przed uczestnikami panelu będą dotyczyły ich doświadczenia w pracy z elektronicznymi materiałami, oczekiwań i wyzwań jakie widzą wobec technologii, legislacji, czy też badań naukowych. Przewidywane jest pozostawienie czasu na pytania nurtujące audytorium.
13.10 - 14.30. Obiad
14.30 - 15.00. Scalenia zespołów rozbitych w archiwach państwowych Michał Serdyński NDAP
Już 10 lat temu rozpoczęto dyskusję nad zasadnością scalenia tzw. zespołów rozbitych w archiwach państwowych. W latach 2009 - 2010 archiwa przygotowały szereg wniosków o scalenie takich zespołów. Po latach większość wniosków w końcu rozpatrzono. Czy archiwa realizują scalenia? Podczas wystąpienia omówione zostaną m.in. dotychczas wykonane prace w tym zakresie jaki i nowe wyzwania
15.00 - 15.30. Wartościowanie akt spraw sądowych, Mariusz Krause, Sąd Rejonowy w Starogardzie Gdańskim?
Aby uniknąć dowolności przy selekcji dokumentacji przyjęto pewne obiektywne kryteria oceny jej wartości archiwalnej. Przy wartościowaniu dokumentacji należy brać pod uwagę względy praktyczne, jak i jej wartość źródłową.
Sądy są największymi wytwórcami dokumentacji. Można przyjąć, iż akta spraw sądowych to dokumentacja masowa. Znaczna większość spraw jest powtarzalna (sprawy o zapłatę, wykroczenia). W swoim wystąpieniu chciałbym zwrócić uwagę, że pomimo tej masowości i typowości spraw akta sądowe mogą stanowić ważne źródło informacji historycznej. Przeprowadzając brakowanie akt spraw sądowych zawsze należy przeanalizować sprawę dokładnie. Czasami akta dotyczące kradzieży mogą stanowić źródło informacji, jeśli np. pojawiają się wykazy asortymentu sklepu Pewex z lat 80 - tych. Sprawy dotyczące wypadków drogowych zawierają często zdjęcia miejsca wypadku, często miejsc, których już w danym mieście nie ma. Z mojego punktu widzenia najciekawsze są sprawy z zakresu prawa pracy. Sprawy te są niekiedy jedynym źródłem informacji o funkcjonowaniu danego zakładu pracy, po którym często dzisiaj nie ma już śladu. Akta sądowe mogą także stanowić doskonałe źródło przemian społecznych, zmian rodzajów przestępstw na danym terenie. W swoim wystąpieniu chciałbym zwrócić także uwagę, iż nie zawsze przyjęte kryteria selekcji mogą mieć zastosowanie podczas brakowania akt spraw sądowych. Selekcja jest zawsze subiektywną oceną dokumentacji przez archiwistę.
15.30 - 16.00. Rozproszenie skanów na przykładzie Archiwum Państwowego w Szczecinie, Piotr Goździak Uniwersytet Szczeciński
Referat ten ma na celu ukazanie złożoności zagadnienia, jakim jest kwestia rozproszenia skanów Archiwach Państwowych na przykładzie Archiwum Państwowego w Szczecinie. Zeskanowane kopie archiwaliów szczecińskich występują zarówno na stronie samego Archiwum, jak również w serwisie Szukaj w Archiwach, a także w bibliotekach cyfrowych. W związku z tym, w trakcie mojego wywodu zastanowię się, z czego wynika takie rozmieszczenie skanów i w jaki sposób można jemu zaradzić. Całość rozważań zostanie poprzedzona krótkim wprowadzeniem do historii zamieszczania kopii cyfrowych. Istotną część rozważań zostanie ujęta w karby statystyki.
16.00 - 16.30. Wizualizacja danych jako forma prezentacji danych archiwalnych, Grzegorz Gałęzowski IPN Lublin?
Tematem prezentacji jest przedstawienie roli jaką pełni wizualizacja danych, która pozwala lepiej zrozumieć historię.
Celem prezentacji jest przedstawienie historycznego rozwoju wizualizacji danych od form historycznych po obecnie stosowane.
Zostaną przedstawione też metody wykorzystania danych archiwalnych do opowiadania historii i przepowiadania przyszłości.
Piękno kryje się w wizualizacjach, które prezentują informację nieznaną uprzednio odbiorcy, w taki sposób, który pozwoli tę nieznaną prawdę odkryć i łatwo ją zapamiętać. Dane archiwalne pozwalają na opisanie świata, ale to grafika pomaga pojąć ich sens.
16.30 - 17.00. Skąd pozyskiwać środki na projekty digitalizacyjne w archiwach? - parę słów o programach operacyjnych, Kamila Biernat AAN/UMK Toruń
W niniejszym wystąpieniu zostanie poruszona kwestia związana z finansowaniem i pozyskiwaniem funduszy przez archiwa państwowe na digitalizację materiałów archiwalnych. Pokrótce omówiony zostanie Program Operacyjny ?Polska Cyfrowa?, Program Operacyjny ?Infrastruktura i Środowisko?, Programy Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Fundusze norweskie i EOG. Szczególny nacisk zostanie skierowany na założenia i wymogi formalne każdego z wyżej wymienionych programów. Nieodzownym elementem będzie również wskazanie najważniejszych przepisów prawnych określających wydatkowanie środków publicznych zarówno krajowych jak i europejskich. Zaliczono do nich: Ustawę z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości, Ustawę z dnia 27 sierpnia 2009 roku o finansach publicznych, Ustawę z dnia 29 stycznia 2004 roku prawo zamówień publicznych, Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 lutego 2014 roku w sprawie zamówień publicznych, oraz Ustawę z dnia 11 lipca 2014 roku o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowych w perspektywie finansowej 2014 ? 2020.
W końcowej części wystąpienia wskazane zostaną pozytywne aspekty procesów digitalizacyjnych co niewątpliwie związane jest z rozwojem cyfrowego dziedzictwa kulturowego w naszym kraju.
17.00 - 17.10. Podsumowanie pierwszego dnia obrad
19.00 - ?... Spotkanie integracyjne uczestników Zjazdu
Środa 30 maja
9.20 - 9.30. Rozpoczęcie obrad
9.30 - 10.00. Staże i praktyki studenckie na kierunku Archiwistyka i NZZI w UMCS, dr Małgorzata Szabaciuk - Wnuk UMCS Lublin
Referat będzie miał na celu przybliżenie słuchaczom kwestii przygotowania absolwentów Archiwistów i NZZI do pracy zawodowej poprzez staże i praktyki.
Od roku akademickiego 2012/2013 Instytut Historii UMCS kształci archiwistów na samodzielnym kierunku. Na studiach licencjackich jest to profil praktyczny, który w swoim programie ma 480 godzin praktyk (3 miesiące). Natomiast studia II stopnia są profilem ogólnoakademickim i w swoim programie mają 160 godzin praktyk (miesiąc).
W roku akademickim 2017/2018 Wydział Humanistyczny otrzymał dotację projektu ?Humanista-stażysta? z Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020. W jego ramach na staż zostali również wysłani studenci Archiwistyki i NZZI, zarówno studenci III roku studiów I stopnia oraz studenci II roku studiów II stopnia. Program stażu liczył 180 godzin (6 tygodnie).
10.00 - 10.30. Wady i zalety crowdsourcingu w udostępnianiu źródeł genealogicznych na przykładzie współpracy Archiwum Państwowego w Gdańsku i Pomorskiego Towarzystwa Genealogicznego, Monika Płuciennik, Archiwum Państwowe w Gdańsku
Rozwój i upowszechnianie technologii oraz ciągle obniżające się ceny urządzeń i oprogramowania spowodowały olbrzymie zmiany w otaczającej nas rzeczywistości. Dzięki otwartemu dostępowi do świata cyfrowego i powstaniu serwisów internetowych Web 2.0 użytkownicy Internetu stają się nie tylko są odbiorcami przeróżnych treści, ale również ich twórcami. Doprowadziło to do powstania zjawiska crowdsourcingu ? czyli mądrości tłumu, polegającego na powierzeniu jakiegoś zadania, tradycyjnie wykonywanego przez pracowników danej instytucji, grupie osób czy społeczności poza tą organizacją.
Idea crowdsourcingu z powodzeniem wykorzystywana jest również w działalności kulturalnej. W 2010 roku w Archiwum Państwowe w Gdańsku i Pomorskie Towarzystwo Genealogiczne przystąpiły do realizacji projektu polegającego na umożliwieniu członkom PTG masowego kopiowania akt metrykalnych APG, a następnie indeksowania wspomnianych materiałów z formy elektronicznej i tworzenia genealogicznej bazy danych PomGenBaza. Ponadto od 2014 roku fotokopie cyfrowe akt metrykalnych z zasobu APG zaczęły trafiać na stronę internetową metryki.genbaza.pl.
Wykorzystanie mądrości tłumu podczas realizacji projektu wymuszało liczne zmiany w sposobie pracy obu partnerów, jednak osiągnięte rezultaty nie były by możliwe bez wzajemnego porozumienia i wykorzystania crowdsourcingu.
10.30 - 11.00. RODO w archiwach państwowych, dr Henryk Niestrój - NDAP
Ogólne Rozporządzenie o Ochronie Danych (RODO) wchodzi w życie 25 maja 2018 r. Stosowane może być bezpośrednio, jednak ustawodawca polski zdecydował o dostosowaniu przepisów RODO do polskiego systemu prawnego. Przygotowano dwie ustawy: Ustawę o ochronie danych osobowych, która zastąpi obecną ustawę z 1997 r. oraz Przepisy wprowadzające ustawę o ochronie danych osobowych, w której znalazły się m.in. regulacje zmieniające przepisy w ustawie o narodowym zasobie archiwalnym i archiwach (unza). Druga z tych ustaw wejdzie w życie prawdopodobnie w sierpniu 2018 r.
Referat omawia propozycje zmian w unza, w tym wyjątki od niektórych obowiązków z zakresu ochrony danych osobowych ze względu na działalność archiwalną. Ponadto wskazuje ograniczenia wynikające z innych przepisów prawa, dotyczące udostępniania materiałów archiwalnych oraz jednoznaczny podział na działalność archiwalną oraz funkcjonowanie archiwum jako urzędu administracji państwowej, gdzie powyższe wyjątki nie występują.
11.00 - 11.30. Zdaj sprawę z dziesięciolecia włodarstwa twego, czyli archiwa państwowe na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu w 1929 r., Hanna Staszewska MKiDN,
?W stulecie odzyskania niepodległości warto przypomnieć, jak wspaniale uczczono dziesięciolecie niepodległości, organizując w Poznaniu Powszechną Wystawę Krajową, czyli słynną PeWuKę. To ogromne przedsięwzięcie miało pokazać dokonania i dorobek odrodzonego państwa. Dość mało znany natomiast jest fakt, także w środowisku archiwistów, że w wystawie uczestniczyły też archiwa. Należy o tym pamiętać, szczególnie w tak ważnym dla nas rocznicowym czasie, gdy czcimy Niepodległą.
11.30 - 12.00. Podziemna Organizacja ZHP <<Orlęta>> i jej archiwum, Maciej Parzniewski NAC,
Jedną z form oporu społeczeństwa wobec sowietyzacji Polski było tworzenie nielegalnych organizacji przez młodzież, w szczególności harcerzy. W okresie 1944-1956 powstało ich w skali kraju ponad 1000. W wystąpieniu zostanie zaprezentowana historia jednej z największych warszawskich konspiracyjnych organizacji harcerskich działającej kolejno pod nazwami "Rysie", "Orły", Podziemna Organizacja ZHP "Orlęta". W świetle ustaleń dra Bartłomieja Noszczaka jedną z cech charakterystycznych tej organizacji było stworzenie "archiwum". Jakie były formy dokumentowania działalności organizacji konspiracyjnej i co stało się z archiwaliami po zlikwidowaniu organizacji?
12.00 - 12.30. Eugenia Trzeciakowa tribute, Katarzyna Plewka, NAC
Wspomnienie o Eugenii Trzeciakowej ? artystce, rzemieślniku i morowej pannie. Fotografowanie było jej pasją i źródłem utrzymania. Blisko 6 tys. fotografii jej autorstwa trafiło do archiwum 33 lata temu. Estetyczne, przemyślane, pokazujące kobiecy punkt widzenia, nadal nie są znane większej publiczności. A fotografie to dopiero początek? Prawdziwą przygodą jest odkrywanie kolejnych kart z życiorysu Eugenii, do czego zaprasza autorka referatu.
12.30 -13.00. Zdjęcia piktorialisty Henryka Poddębskiego: co zrobić z fotografiami krajobrazu w archiwum państwowym, Katarzyna Kalisz, NAC
Spuścizna fotograficzna Henryka Poddębskiego (1890-1945), jednego z najznamienitszych przedwojennych polskich fotografów, członka Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego i bliskiego współpracownika Mieczysława Orłowicza, została kupiona do NAC w 2016 r. Liczy ona ponad 20 tysięcy fotografii z lat 1912-1939, w tym ponad 11 tys. negatywów, które Poddębski starannie zewidencjonował. Fotografie o wysokim poziomie estetyki i niezwykłej staranności ujęć przedstawiają obszar II Rzeczpospolitej, m.in. krajobrazy, architekturę miast i wsi, przemysł, rolnictwo. W związku z tematyką i czasem powstania, fotografie świetnie wpisują się w ciąg obchodów jubileuszu odzyskania przez Polskę niepodległości, są też świetnym materiałem promującym instytucję archiwum jako źródło dokumentu historycznego, także dla osób spoza kręgu badaczy. Fotografie - często niedoceniane materiały archiwalne - dzięki uniwersalności przekazu, można wykorzystać w sposób nieograniczony. Ograniczeniem jest wyłącznie wyobraźnia.
13.00 - 13.10. Podsumowanie i zakończenie zakończenie Zjazdu.
13.45 - 15.00. Zwiedzanie AP w Gdańsku dla uczestników zjazdu IFAR (proszę o zgłaszanie się chętnych na adres admina ifar)
Ankieta
