Niniejszym przedstawiam sprawozdanie ze Zjazdu (Michał, dzięki za notatki
.
W dniach 9-10 października w Warszawie odbył się VIII Zjazd iFAR - Uczestników i Sympatyków Internetowego Forum Archiwalnego. Wydarzenie miało dwie części. Pierwszego dnia przewidziano część konferencyjną oraz towarzyską, natomiast dzień drugi to warsztaty z systemów ZoSIA i eDok oraz zwiedzanie Narodowego Archiwum Cyfrowego.
Czwartkowe obrady otworzył dyrektor Narodowego Archiwum Cyfrowego, Wojciech Woźniak.
Następnie jako pierwsza referentka głos zabrała Hanna Staszewska (AP Poznań), która przedstawiła prezentację pt. "Od archiwariusza do archiwisty cyfrowego, czyli kim jesteśmy i dokąd zmierzamy?" Nawiązała do dyskusji terminologicznych, jakie toczono w latach 20. XX w. kiedy to polska archiwistyka znajdowała się "w stanie płynnym" i nawet termin "archiwista" nie był pewny. Proponowany wtedy przez niektórych "archiwariusz" jako bardziej godny i dostojny został odrzucony w artykule w "Archeionie" z 1928 r. przez językoznawcę, A. Kryńskiego, który fachowo dowiódł, że "archiwista" jest zgodny z polską tradycją językową i poprawny. Po wielu latach, w 2007 r., w czasie I Toruńskich Konfrontacji Archiwalnych prof. W. Chorążyczewski zaproponował termin "archiwistyk" na określenie archiwisty nie-praktyka, zajmującego się naukowo dziedziną archiwalną, a w 2009 r. pojawił się "archiwozof", uprawiający archiwozofię (antropologię archiwistyki?) i traktujący archiwum jako fenomen kultury. Od kilku lat przebija się do naszej świadomości termin "archiwista cyfrowy", który wymaga jeszcze badań i refleksji oraz zdefiniowania zakresu kompetencji i wymogów.
Michał Serdyński (AP Poznań) w wystąpieniu "ODA ? Ogólnopolska Debata Archiwalna" przedstawił pomysł pierwszej edycji ogólnokrajowej debaty archiwalnej, która miałaby odbyć się w Poznaniu. Celem debaty miałoby być ukonkretnienie polskiej archiwistyki, czyli wypracowanie jednego modelu działań, definicji i wdrożeń. Do debaty zaproszone zostałyby także osoby z tych instytucji, które nie są kojarzone przede wszystkim z archiwistyką.
Henryk Niestrój (NAC) w referacie pt. "Prawo autorskie w archiwum" omówił zawiłe i skomplikowane meandry prawa autorskiego, z których archiwiści zdali sobie sprawę dopiero wtedy, gdy zaczęto udostępniać skany zasobu w Internecie, np. w serwisie
www.szukajwarchiwach.pl lub na Fb. Prelegent odniósł się do wielości interpretacji prawa dozwolonego użytku (prywatnego i publicznego), prawa cytatu, a także problemu dzieł osieroconych, których rejestrację nakazuje dyrektywa europejska ? są to dzieła, do których prawa autorskie posiadają osoby nieznane lub zaginione, i co do których przeprowadzono ich staranne poszukiwania. Na koniec H. Niestrój polecił strony internetowe, na które warto zajrzeć:
www.prawoautorskie.gov.plwww.creativecommons.pl ,
www.koed.org.pl ,
www.prawokultury.pl /
Filip Kwiatek (NinA) przedstawił prezentację pt. "Archiwum NinA - stan obecny i perspektywy rozwoju", w której na początku krótko omówił zasób archiwum NInA, na które składa się ponad 5700 jednostek nośników, zawierających prawie 22 tysiące materiałów. Do archiwum Narodowego Instytutu Audiowizualnego trafiają materiały będące rezultatem rejestracji rozmaitych wydarzeń (koncertów, festiwali, filmów), digitalizacji (programy MKiDN, zasób własny) oraz udostępniania (zakup licencji i kolekcji). Opracowanie materiałów opiera się na dedykowanej aplikacji SAM ? System Archiwizacji Multimediów, a ich udostępnienie ma miejsce za pośrednictwem portalu NINATEKA.
Piotr Goździak (Uniwersytet Szczeciński) przedstawił temat: "Izba Pamięci Pogoni Szczecin jako archiwum społeczne" - to miejsce gromadzenia materiałów i pamiątek dotyczących tego zachodniopomorskiego klubu. Dotychczas zebrano m.in. puchary, zdjęcia, wycinki z gazet, proporczyki, plakaty, programy meczowe czy karty piłkarzy, a ważną częścią zbiorów Izby stanowi spuścizna wybitnego działacza "Pogoni" Floriana Krygiera. Archiwum społeczne rozumiane jest w tym przypadku jako miejsce, w którym także kibice drużyny - cały czas - będą mogli przekazywać swoje materiały dotyczące portowców. Archiwum to niewątpliwie potrzebuje energicznych działań promocyjnych, a także wyjaśnienia sytuacji prawnej zbiorów, szczególnie praw autorskich.
Kolejne wystąpienie to "Opracowywania fotografii - teoria a praktyka w NAC", a jego autorem był Maciej Parzniewski (NAC). Temat omówiono na przykładzie opracowania Archiwum fotograficznego Lecha Zielaskowskiego. Opierało się ono na wytycznych NDAP oraz wewnętrznej instrukcji, która obowiązuje w NAC. Przeprowadzono kolejne etapy prac: spis fotografii z natury (przekazano je do archiwum bez ewidencji), klasyfikację i systematyzację (wirtualnie), inwentaryzację i indeksowanie w systemie ZEUS. Prace nad zespołem nie są zakończone, gdyż odnaleziono jeszcze dopływ, który należy dołączyć do zasadniczej części materiałów i opracować.
Referatem zamykającym część konferencyjną VIII Zjazdu było wystąpienie Magdaleny Hartwig (NAC): "Didaskalia fotografii, czyli rzeczowy wymiar zdjęć jako źródło wiedzy przy opracowaniu archiwalnym w kontekście digitalizacji". Warstwa materialna fotografii (badania nad tym problemem zapoczątkowała M. Wróblewska z Instytutu Historii Sztuki UW) stanowi niezwykle ciekawe źródło danych, pokazujące kontekst fotografii. Często jest to niestety niewidoczne, gdyż rzadko pokazuje się fotografie w ich oryginalnej postaci - są powiększone, wykadrowane, zmienione. Autorka omówiła na przykładach z zasobu NAC najważniejsze, najczęściej spotykane elementy warstwy materialnej fotografii, na które warto zwrócić uwagę w trakcie opracowywania: informacje tekstowe (np. na rewersie), ramki i podkłady, stemple atelier, fotografów, informacje graficzne, rozmaite techniki selekcji obrazu (szparowanie, retusz, fotomontaż, kadrowanie).
To była ostania prezentacja, zaplanowane wystąpienia M. Biniaś-Szkopek i Ł. Karolewskiego nie odbyły się, z powodu nieobecności prelegentów.
W dyskusji poruszano wiele tematów związanych z wystąpieniami, pojawiały się też liczne wątki poboczne. W. Woźniak odniósł się do kwestii zdefiniowania "archiwisty cyfrowego" i przypomniał swoją definicję archiwistyki cyfrowej, jako dziedziny archiwalnej zajmującej się digitalizacją, dostarczaniem narzędzi teleinformatycznych dla archiwów, publikacją online opisów zasobu i skanów, dokumentem elektronicznym, a także bezpiecznym przechowywaniem danych cyfrowych. Są to więc zakresy działań, które powinien objąć swymi kompetencjami archiwista cyfrowy.
M. Hartwig, dopowiadając rozważania H. Staszewskiej o archiwozofach stwierdziła, że ciekawe badania odnoszące się do archiwum jako fenomenu kultury prowadzone są w Instytucie Historii Sztuki UW oraz w Fundacji Archeologia Fotografii.
Czy potrzebujemy debaty archiwalnej w formie, jaką zaproponował Michał? Czy może reaktywujmy iFAR jako miejsce debaty, i w tym kontekście promujmy forum (pojawił się też pomysł, już kiedyś rozważany, aby stworzyć nowych dział, np. galerię fotografii czy wydzielone podforum z ogłoszeniami o pracę).
Rozmawialiśmy też o wartościowaniu, szczególnie w kontekście wystąpienia F. Kwiatka i zasobu NinA: czy są tam materiały archiwalne, w jaki sposób są gromadzone, wg jakich kryteriów (a może bez kryteriów?), czy potrzebne są nowe kryteria selekcji i czy archiwa potrzebują kwalifikatorów materiałów? I jak to się dzieje, ze jakieś materiały stają się archiwalnymi?
Od połowy obrad w spotkaniu uczestniczył Rafał Magryś, i w trakcie dyskusji zaproponował, aby sformalizować środowisko związane z iFAR poprzez założenie stowarzyszenia. W wyniku głosowania zebrani poparli propozycję -
zakładamy stowarzyszenie 
Drugi dzień Zjazdu iFAR to warsztaty z ZoSIA oraz z systemu eDok, opracowanego w Centralnym Ośrodku Informatyki MSW, a służącego do elektronicznego zarządzania dokumentami w urzędzie. Zwiedziliśmy też NAC (Centralne Repozytorium Cyfrowe rulez
i tu uwaga na marginesie: budowa Centralnego Archiwum Narodowego w Warszawie (czy jak to nazwiemy) powinna być absolutnym priorytetem inwestycyjnym władz archiwalnych w najbliższym czasie!!!
Jak zwykle Zjazd iFAR to okazja do spotkań, rozmów, wymiany doświadczeń, nawiązywania nowych znajomości, planowania nowych przedsięwzięć, trochę też ponarzekania...
Dziękujemy NAC za gościnność i za organizację (szczególnie Maciejowi i Justynie)
Ankieta