Internetowe Forum Archiwalne > Projekty wskazówek metodycznych
Projekt wskazówek metodycznych dot. oprac. mat. sfragist.
Hanna Staszewska:
Na stronie NDAP ukazał się projekt Wskazówek metodycznych dot. zasad opracowywania w archiwach państwowych materiałów sfragistycznych wytworzonych do końca XVIII w.
http://archiwa.gov.pl/repository/decyzje/wskazowki_pieczecie.pdf
Jak zauważyłam, większość ustaleń merytorycznych pochodzi z Wytycznych w sprawie opracowywania zbiorów pieczęci z 1961 r., które pewnie zostaną uchylone w momencie wejścia w życie nowych wskazówek.
A oto pierwsze uwagi po lekturze tego tekstu:
Punkt 1 określa, że wskazówki mają zastosowanie do (cyt.):
a) zbiorów (zespołów) materiałów sfragistycznych,
b) materiałów sfragistycznych wchodzących w skład zespołów archiwalnych.
Chyba bardziej precyzyjne będzie sformułowanie:
a) zbiorów (zespołów) archiwalnych składających się wyłącznie z materiałów sfragistycznych,
b) materiałów sfragistycznych, będących integralną częścią zespołów (zbiorów) archiwalnych aktowych.
Punkt 6. Systematyzacja. (cyt.):
6.1. Systematyzacja obejmuje następujące czynności:
- powiązanie pieczęci luźnych, odłączonych od akt, a zidentyfikowanych co do przynależności aktowej, z materiałem aktowym,
- wyodrębnienie pieczęci luźnych, odłączonych od akt, a niezidentyfikowanych co do przynależności aktowej, w osobną kolekcję i nadanie tym pieczęciom własnych sygnatur bieżących, od najstarszych egzemplarzy poczynając,
- wyodrębnienie tłoków pieczętnych w osobną kolekcję i nadanie tym tłokom własnych bieżących sygnatur od najstarszych egzemplarzy poczynając.
Obawiam się, że nastąpiło tutaj jakieś pomieszanie pojęć. Opisane wyżej czynności to z pewnością nie jest systematyzacja. Systematyzacja polega bowiem na nadaniu j.a. w obrębie zespołu (zbioru) układu. Poza tym wspomina się tu o nadawaniu sygnatur, a tę czynność wykonuje się przecież w trakcie inwentaryzacji, a ta opisana jest w punkcie 7. I zupełnie na marginesie: niepotrzebnie chyba posłużono się pojęciem „kolekcja”, w innych miejscach występuje pojęcie „zbioru”.
Punkt 7.2. (cyt.): Inwentaryzacja pieczęci luźnych oraz tłoków i reprodukcji ma charakter odrębny i nie zależy od inwentaryzacji akt.
Oczywiście, skoro na początku określono pieczęcie luźne jako w żaden sposób nie powiązane z aktami. Stwierdzenie całkowicie zbędne.
Punkt 7.3. (cyt.): Inwentaryzację materiałów sfragistycznych […] prowadzi się w systemie informatycznym. System ten powinien umożliwić wyodrębnienie opisu każdego odcisku pieczęci.
A tłoku nie???
Charakterystyka elementów opisu pieczęci związanych z aktami:
Punkt 6 (właściciel pieczęci) zaleca w przypadku niezidentyfikowania osoby właściciela pozostawienie pustego miejsca do ewentualnego uzupełnienia.
Nie jest to dobry pomysł, bo może sugerować, że archiwista zapomniał lub pomyłkowo nie wypełnił tego pola. Lepsze chyba będzie wpisanie uwagi: „Właściciel nieznany”, „Brak danych” lub coś w tym rodzaju.
Pod punktem 21 znajduje się następująca uwaga (cyt.):
Jeżeli ta sama pieczęć występuje w kilku, kilkunastu lub (jak królewskie) kilkudziesięciu i więcej egzemplarzach wystarczy opisać inwentarzowo tylko jeden, najlepiej zachowany egzemplarz, w innych przypadkach zastępując opis odsyłaczem do karty [podkr. HSK] najlepszego egzemplarza.[…] Pod lp. 12 podaje się brzmienie legendy w jej aktualnym stanie zachowania.
:shock: :?: :?: :?:
Elementy opisu pieczęci luźnych:
Punkt 5. Nazwa zespołu (zbioru): (cyt.): Należy wpisać: Pieczęć luźna.
:?:
Chyba należy wpisać nazwę zbioru, w skład którego pieczęć wchodzi.
Punkt 9. Rodzaj pieczęci (cyt.): Podaje się także sposób związania pieczęci z dokumentem.
:?:
Przecież chodzi o pieczęcie luźne.
Punkt 16. Uwagi (cyt.): wykazanie ewentualnych różnic i niezgodności pomiędzy treścią dokumentu a stanem faktycznym w zakresie uwierzytelnienia aktu.
:?:
Czyż nie chodzi o pieczęcie luźne?
Elementy opisu tłoków pieczętnych:
Punkt 5. Nazwa zespołu (zbioru): (cyt.): Należy wpisać: Tłok pieczętny.
:?:
Chyba należy wpisać nazwę zbioru, w skład którego tłok wchodzi.
Punkt 6. Właściciel tłoka (cyt.): należy po imieniu lub nazwie właściciela podać typ pieczęci inwentaryzowanej.
Chyba nastąpiła pomyłka, bo chodzi o inwentaryzację tłoków.
Inne uwagi:
- nie zastrzeżono, że wskazówki dotyczą zespołów (zbiorów) nieopracowanych;
- brak propozycji nazw zbiorów;
- w podstawowej bibliografii wymieniono 24 pozycje, z czego 20 występowało w wytycznych z 1961 r. Czy literatura w tej tematyce nie wzbogaciła się bardziej? Poza tym niektóre pozycje maja chyba nowsze wydania, np. Encyklopedia nauk pomocniczych historii W. Semkowicza (podano rok wyd. 1945) ukazała się w 1999 r.
Maciej Zdunek:
Do słusznych uwag koleżanki dorzucę jeszcze parę swoich spostrzeżeń:
Punkt 8, cytat:
8. Indeksowanie.
8.1. Indeks osobowy w formie imiennego wykazu właścicieli tłoków pieczętnych
powinien wykazać (poprzez sygnaturę dokumentu lub pieczęci luźnej) zachowane w materiałach sfragistycznych odciski wszystkich typów pieczęci używanych przez daną osobę. Układ indeksu powinien być skorowidzowy w porządku alfabetycznym, z zachowaniem podziału na grupy właścicieli pieczęci (por. pkt 3.4).
8.2. Indeks geograficzny w formie alfabetycznego wykazu państw, miast i wsi, z którymi byli powiązani właściciele tłoków (poprzez sygnaturę dokumentu lub pieczęci luźnej).
8.3. Indeks rzeczowy, np. herbów szlacheckich, w formie alfabetycznego wykazu haseł tematycznych powinien wykazać (poprzez sygnaturę dokumentu lub pieczęci luźnej) wszystkie zachowane w materiałach sfragistycznych typy pieczęci związane np. wspólnym występowaniem jednego herbu.
Wcześniej (punkt 7.3) zaznaczono, że inwentaryzację prowadzi się w systemie informatycznym. Abstrahując od tego, że sformułowania te są niejasne, zastanawiam się jaki jest sens takiego indeksowania? System informatyczny służy m.in. do tego, aby interesującą nas informację odnaleźć szybko i precyzyjnie. Dawniej nie było to możliwe, tworzono indeksy i odsyłacze na kartach oraz wiele innych pomocy. Jeśli będziemy chcieli dotrzeć do informacji o wszystkich pieczęciach, jakich używała dana osoba - wpisujemy do wyszukiwarki (która powinna być nieodłączną częścią bazy do inwentaryzacji pieczęci) nazwisko i otrzymujemy informację o wszystkich tłokach przez nią używanych. W podobny sposób odnajdziemy wiele innych informacji zawartych w bazie. Elementów opisu materiałów sfragistycznych jest naprawdę sporo i opisują je one w sposób wyczerpujący. Jakie zastosowanie miałby indeks? W polu właściciel wpiszemy np. Władysław Łokietek, król polski, w indeksie osobowym „Władysław Łokietek”, w indeksie geograficznym „Polska”, a w rzeczowym „król”? W ten sposób niepotrzebnie powtarzamy informacje. Tworzenie indeksów w tym przypadku nie ma sensu, cała sztuka polega na tym, aby z bazy informacje, które już tam są. A to ułatwia odpowiednia wyszukiwarka.
Załącznik nr 1 Charakterystyka elementów opisu, pole 1, Kod kraju, cytat:
Zgodnie z międzynarodowym standardem opisu archiwalnego ISAD podać należy przewidziany dla Polski kod PL lub POL.
Kod kraju podajemy nie za ISAD-em, a zgodnie z ostatnią wersją normy ISO 3166 Codes for the representation of names of countries, czyli PL. ISAD wprowadza tylko regułę (podawania kodu kraju za ISO), natomiast nie podaje kodów dwuliterowych dla wszystkich krajów (zob. ISAD(G). Międzynarodowy standard opisu archiwalnego, część ogólna, wersja 2, Warszawa 2005, s. 20, lub w Internecie na stronie ArchNetu: http://www.archiwa.net/articles.php?id=19 tu na stronie 16). Norma ISO 3166 dostępna jest choćby tu: http://www.iso.org/iso/en/prods-services/iso3166ma/02iso-3166-code-lists/index.html
Załącznik nr 1 Charakterystyka elementów opisu, pole 12, Opis inwentarzowy pieczęci - legenda, cytat:
Jeżeli krzyż występujący zazwyczaj na początku napisu otokowego posiada kształt specyficzny (np. krzyż joannitów, maltański), należy to zasygnalizować. Zaznaczyć także należy przerywniki występujące w napisie, dążąc do oddania ich kształtu (kropki, gwiazdki, rozetki itp.).
Myślę, że warto byłoby tu uściślić jak to zasygnalizować, zaznaczyć (np. w nawiasie okrągłym, kwadratowym, czy inaczej). Rysowanie ich chyba odpada (przypominam o systemie informatycznym), co sugeruje chyba sformułowanie „Zaznaczyć także należy przerywniki występujące w napisie, dążąc do oddania ich kształtu" (podkr. MZ).
Poza tym nazwa pola jest chyba nieszczęśliwa (Opis inwentarzowy pieczęci - legenda), podobnie w przypadku pola 13 (Opis inwentarzowy pieczęci - rysunek napieczętny). Wszystkie 21 pól to pola opisu inwentarzowego pieczęci. Wystarczy więc: "Legenda", "Rysunek napieczętny".
Załącznik nr 1 Charakterystyka elementów opisu, pole 17, Sygnatura reprodukcji (pliku graficznego), cytat:
Należy podać sygnaturę reprodukcji (w przypadku skanu także jego parametry).
Jaką sygnaturę? Czy w przypadku skanu chodzi o długą nazwę pliku, wypracowaną przez zespół „Informatyka i archiwa”? O jakie parametry skanu chodzi? Przypominam też, że wprowadzono do stosowania bazę skan, więc powielanie pewnych informacji jest zbędne.
Poza tym uważam, że wskazówki powinny zawierać wiele przykładów prawidłowo wypełnionych wszystkich pól opisu, uwzględniających specyfikę i różnorodność materiałów sfragistycznych. Pojawiają się co prawda nieliczne przykłady w tekście, ale to za mało. Załączanie przykładów było dobrą praktyką niektórych wydawanych przed laty wskazówek i myślę, że dobrze byłoby do niej powrócić. Zauważmy także, że prawie 2/3 pełnego wydania normy ISAD, chętnie (i bardzo słusznie) cytowanej i przywoływanej stanowią pełne przykłady...
kocibrzuch:
Nie poważam się tu podejmować dyskusji. Trzeba być specjalistą w tej dziedzinie i mieć praktykę, a to nie ja.
Ale jedna uwaga, po pobieżnym, z braku czasu, przejrzeniu wątku.
--- Cytat: "Hanna Staszewska-Katolik" ---
Punkt 9. Rodzaj pieczęci (cyt.): Podaje się także sposób związania pieczęci z dokumentem.
:?:
Przecież chodzi o pieczęcie luźne.
--- Koniec cytatu ---
Owszem, ale informacja, jak pieczęć była powiązana z nieistniejącym dokumentem jest istotna.
Hanna Staszewska:
Punkt 6.1 zaleca (cyt.) wyodrębnienie pieczęci luźnych, odłączonych od akt, a niezidentyfikowanych co do przynależności aktowej, w osobną kolekcję i nadanie tym pieczęciom własnych sygnatur bieżących, od najstarszych egzemplarzy poczynając. [podkr. HSK].
Punkt 7.4.1 (cyt.): W trakcie inwentaryzowania materiałów sfragistycznych należy zachować podział według właścicieli pieczęci.
Te zalecenia są sprzeczne: raz jest mowa o układzie chronologicznym, innym razem wg właścicieli pieczęci. Trzeba to sformułować jasno i precyzyjnie, żeby nie było żadnych wątpliwości.
Hanna Staszewska:
Punkt 3.3.2 omawiający podział materiałów sfragistycznych ze względu na sposób związania pieczęci z archiwaliami (cyt.): Odciśnięte na papierze na podkładzie.
Chyba powinno być „na dokumencie”.
Poza tym zastanawiam się, wg jakich kryteriów dokonano podziału mat. sfragistycznych ze względu na osobę właściciela tłoka. Pieczęcie kościelne podzielono na papieskie, kardynalskie, arcybiskupie, biskupie, kapitulne, duchowieństwa świeckiego [sic!], instytucji kościelnych, zakonne. Obawiam się, że nastąpiło tu jakieś zamieszanie, bo przecież arcybiskupi i biskupi należą do duchowieństwa świeckiego; jeśli zaczęto wymieniać jego poszczególnych przedstawicieli, to należało chyba wymienić wszystkie możliwe osoby (np. proboszczów też) i wtedy zrezygnować z kategorii „duchowieństwo świeckie”. Jeśli twórcy wskazówek zdecydują się pozostawić tę kategorię, to podział wg poszczególnych jego przedstawicieli może być przeprowadzony na niższym stopniu. Wyodrębniono instytucje kościelne i pieczęcie zakonne. A jeśli instytucja była prowadzona przez zakon, to gdzie ją wtedy umieścić? A jeśli mamy pieczęć szkoły lub uczelni prowadzonej przez zakon, to gdzie ją zakwalifikować (do zakonnych czy pieczęci instytucji (punkt 3.4.7), gdzie wyodrębniono szkoły i uczelnie... Itd...
Nawigacja
[#] Następna strona
Idź do wersji pełnej